یادداشت: ارزیابی مواضع و اظهارات دستگاه خارجی دولت یازدهم
ارزیابی مواضع و اظهاراتی که در دستگاه خارجی دولت یازدهم ایجاد شائبه‌های سازش با غرب کرده است.
نوشته شده توسط علیرضا میرمحمدی
اظهارات محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه و سرپرست تیم مذاکره کننده ایرانی در شورای روابط خارجی آمریکا، این مساله را به ذهن متبادر می سازد که دستگاه دیپلماسی دولت یازدهم بر این باور است، تحت هر شرایطی مذاکرات هسته ای باید به نتیجه برسد.
در این نشست، ظریف در پاسخ سوالی مبنی بر تاثیر مذاکرات هسته ای بر مسائل سیاسی داخلی ایران می گوید، اگر غربی ها قدر فرصت ایجاد شده را ندانند و با دولت فعلی ایران توافق نکنند، مردم ایران این فرصت را خواهند داشت تا در انتخابات پیش رو در ایران به این عملکرد ما با آرای خود پاسخ دهند. او برای اینکه مخاطبانش دقیقا متوجه عمق مسئله بشوند یادآوری می کند بار گذشته که در سال های 83 و 84 غربی ها فرصت توافق با ایران را از دست دادند رییس جمهوری در ایران بر سر کار آمد و هشت سال شیرین دولت را در دست گرفت و کسی مانند وی را بازنشسته کرد!
علاوه بر اعتراضات مطرح شده نسبت به بیان این مواضع توسط وزیر امور خارجه، باید پرسید که آیا ایشان متوجه بود که این درد و دل کودکانه را در بین چه کسانی بیان می کند؟ ایشان آنها را دوستان و همکاران خود می پندارد یا دشمنان ملت ایران؟ هرچند باید به ایشان یادآوری نمود بر خلاف گفته شما، غرب از فرصت مذاکره با ایران در آن سال ها به خوبی استفاده کرد و به بهترین توافق مورد نظر خود نیز دست یافت. اما با این حال مردم نظر خود را نسبت به نتیجه مذاکرات با رای به نامزد اصولگرا در انتخابات دادند! همچنین ایشان فراموش نکند که وقتی برخی از اظهارات گستاخانه همتای آمریکایی خود نسبت به ملت ایران را برای مصرف مخاطبان داخلی کشورش تفسیر می کند، طرف مقابل نیز می تواند اظهارات ذلیلانه ایشان را به عنوان مواضع رسمی ایران تلقی نماید.
البته اگر از صحبت های مشابه ظریف در سال 83 به عنوان نماینده تیم مذاکره کننده در سازمان ملل با البرادعی، به سادگی عبور نمی کردیم، دلیل اصرار بیش از حد تیم مذاکره کننده فعلی، برای رسیدن به توافق نهایی راحت تر قابل درک بود. صحبت هایی که بعدها و پس از انتشار تصاویر آن به التماس کودکانه معروف شد!
سوال اساسی که این جا مطرح می شود این است چرا دستگاه دیپلماسی دولت یازدهم مواضعی را در پیش گرفته است که شائبه سازش با غرب را به وجود می‌آورد؟ آیا توافق اولیه ضعیف و دور از انتظار، تناقض گویی و عدم انسجام اظهارات اعضای تیم مذاکره کننده، عدم شفافیت در اطلاع رسانی متن مذاکرات به مردم و پاسخ گویی نامناسب به نمایندگان مردم که گاهی هم مصداق "اشداء بینهم، رحماء علی الکفار" را پیدا می کند زمینه ساز این شائبه نمی شود؟
سازش زمانی معنا می یابد که یکی از طرفین از خطوط قرمزی که برای خود ترسیم کرده و بر آن اصرار داشته، کوتاه بیاید و به خواسته های طرف مقابل تن دهد. دستگاه خارجی دولت یازدهم با طرح شعار دیپلماسی برد ـ برد، تقابل گفتمانی موجود بین ایران و غرب را در نظر نگرفته و طرف مقابل در مذاکرات را در حد رقیب و در جاهایی هم در حد شریک تنزل داده است. متاسفانه تئوری دشمن نپنداشتن غرب بویژه آمریکا، در دیپلماسی وزارت امور خارجه موجب شده تا با به رسمیت شناختن تمامی نگرانی های غرب درباره ایران، فرآیند اعتماد سازی برای رفع نگرانی ها را از همان راهی که غربی ها مد نظر داشتند پیش ببرند. نکته ای که در تیم دیپلماسی ایران مورد غفلت واقع شده این است، که متاسفانه خود را در حال مذاکره یا توافق با یک دشمن در نظر نمی گیرند و بدین ترتیب آنچه بین دو طرف گفتگو جریان می یابد رقابت است تا منازعه!
ظریف در پوستر سفارشی خود که به نام سینماگران رونمایی شد، هر توافقی را بهتر از توافق نکردن می‌داند. بنابراین واضح است به هیچ خط قرمزی اعتقاد ندارد و این یعنی توافق با غرب تحت هر شرایطی! نتیجه چنین دیدگاهی به طور قطع به سخت تر شدن موضع غرب در مذاکرات و اصرار آن ها بر نقض خطوط قرمز ایران خواهد انجامید. اگر زمانی غرب و آمریکا تصور کنند ایران گزینه‌ای جز مذاکره و توافق ندارد و در صورت عدم توافق، توانی برای ایستادن در مقابل غرب نخواهد داشت، هدف از مذاکرات را نه رسیدن به توافقی که نگرانی های آن ها را رفع کند بلکه تحقیر ایران از طریق اصرار به شکستن خطوط قرمزش تعریف خواهند کرد.
در شرایطی که ایران در حوزه مسائل منطقه ای و مبارزه با تروریسم ساختگی غرب، و همچنین در حوزه مسائل اقتصادی به دلیل تعمیق روابط خود با روسیه و چین، قدرتمند تر از قبل ظاهر شده است، غرب راه حل بحران خویش را در رابطه با ایران می داند. یک توافق نهایی هسته‌ای صرفا زمانی به نفع ایران خواهد بود که آمریکا را متقاعد کند سرایت دادن فشارها به حوزه های دیگر به نفع آن ها نیست و دست برتر در این مذاکرات با ایران است.
دیپلمات ها و اعضای تیم مذاکرات ایران باید همواره این نکته را مدنظر قرار دهند که غرب در مقابل تعهداتی که ما تقبل کردیم و انجام داده ایم، قدمی برنداشته است؛ بلکه آنچه را که غرب در این مذاکرات قبول کرده، بخشی از حقوق مسلم ما بوده است.
سیاست خارجی دولت یازدهم بر دکترینی استوار شده که اگر توافق نهایی شکل نگیرد، هم خود بی اعتبار می شود و هم بسیاری دیگر از رویاهای غرب گرایان را در ایران به سقوط خواهد کشاند. بر این اساس، دولت یازدهم بسیاری از مشکلات کشور را در ناتوانی دولت های گذشته در سخن گفتن درست با جهان می داند و بر همین اساس خود سعی دارد با ارائه گفتمانی مطابق خواست غربی ها درست سخن گفتن را معنا کند.
تیم مذاکره کننده ایران باید به این نکته نیز توجه داشته باشد که مذاکرات هسته ای ایران، در ادامه مذاکرات سال 83 نیست، بلکه در مسیر مذاکرات هشت ساله بعد از آن می باشد که طی آن ایران ابتکار عمل را به دست گرفت، تا به آنجا که همان دولتی که سطح مذاکرات هسته را در سال 83 فراتر از وزارت خارجه و در سطح شورای امنیت ملی می دانست، امروز پرونده مذاکرات را به وزیر امور خارجه سپرده است و کسانی که می گفتند اگر در آن سال ها توافق صورت نمی گرفت حمله نظامی به ایران قطعی بود، امروز سکوت اختیار کرده اند.
