مقاله: خبر در صدا و سیمای تراز انقلاب اسلامی

خبر در صدا و سیمای تراز انقلاب اسلامی، چگونه باید باشد؟

نوشته شده توسط درگاهی‌پور

امروز مهم ترین اﺑﺰار ﺟﻨﮓ ﺑﻴﻦ قدرت ها در دﻧﻴﺎ رﺳﺎﻧﻪ اﺳﺖ و اﻣﺮوز حتی قدرت های ﺑﺰرگ ﻫﻢ با رسانه ها دارﻧﺪ ﻛﺎر ﻛﻨﻨﺪ. اﻣﺮوز ﺗﺄﺛﻴﺮ رﺳﺎنه ها و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ها و ﻫﻨﺮ ها و اﻳﻦ شبکه های اطلاع رسانی اینترنتی و ... از ﺳﻼح و از ﻣﻮﺷﻚ و از ﺑﻤﺐ اﺗﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ . اﻣﺮوز دﻧﻴﺎ ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ دﻧﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ. روز ﺑﻪ روز ﻫﻢ دارﻧﺪ اﻳﻦ ﻣﻴﺪان را ﮔﺴﺘﺮش می دﻫﻨﺪ. (بیانات مقام معظم رهبری، در ﺟﻤﻊ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪا و ﺳﻴﻤﺎ 28/2/83)

جوزف نای، محقق برجسته روابط بین‌الملل و استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه هاروارد به عنوان مبدع اصطلاح قدرت نرم در اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی، در کتاب‏ خود با همین عنوان، مبنای قدرت سخت را اجبار و مبنای قدرت نرم را اقناع می داند. او قدرت فرهنگی، ارزشی و دیپلماسی عمومی را ایجاد جذابیت و دستیابی به قلوب و اذهان ملت ها در قدرت نرم تعریف کرده و رسانه را از ابزار این قدرت می داند. در این حوزه صاحبان قدرت، تصرف بر قلب ها و برتری و سیادت بر مغزها را شیوه عمل خود قرار داده و با مدیریت حب و بغض و شک و یقین در انسان ها، عرصه را به سود خود پیش می برند. بر همین اساس دشمن با استفاده از کارکرد رسانه و هنر در وجود انسان قلب ها را تسخیر کرده و جای ولایت و برائت را عوض می کند.

مقام معظم رهبری طی دو دهه اخیر خطر ناتوی فرهنگی دشمن را با تعابیر مختلف مورد تاکید ویژه قرار داده اند. پروژه ای که در آن دشمنان و معاندان نظام تلاش خود را برای ورود به عرصه های فرهنگی، هنری و رسانه ای می کنند تا از طریق سیاه نمایی علیه انقلاب اسلامی پیوند های هم گرایانه ملی را سست نموده و با ایجاد شک و تردید مردم را از نظام نا امید گردانند.

جنگ نرم یعنی جنگ به وسیله‌ ی ابزار های فرهنگی، به وسیله‌ی نفوذ، به وسیله‌ی دروغ، به وسیله‌ی شایعه‌پراکنی؛ با ابزار های پیشرفته ‌ای که امروز وجود دارد ... جنگ نرم یعنی ایجاد تردید در دلها و ذهنهای مردم. (بیانات در دیدار جمع کثیری از بسیجیان کشور4/9/88)

کارشناسان علوم ارتباطات وظایف و کارکردهای کلی رسانه و از جمله صدا و سیما را  به پنج گانه آموزش، ‌اطلاع رسانی، هدایت، نظارت و سرگرم سازی تقسیم می کنند. وسایل ارتباط جمعی به دلیل ظرفیت های ویژه اقناع سازی از طریق جریان سازی خبری، ‌تبلیغ سیاسی و عملیات روانی عامل تاثیر گذار در تحولات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در جوامع محسوب می شوند. صدا و سیما نیز با استفاده از همین کارکردها می تواند در تحولات و دگرگونی باورها و ارزش های جامعه تاثیر گذار باشد و به عنوان یک دانشگاه عمومی در راستای شکوفایی و اعتلای فرهنگ جامعه به فعالیت بپردازند.

در قانون اساسی ذیل عنوان وسایل ارتباط جمعی چنین آمده است:  وسایل ارتباط جمعی (رادیو ـ تلویزیون) بایستی در جهت روند تکاملی انقلاب اسلامی در خدمت اشاعه فرهنگ اسلامی قرار گیرد و در این زمینه از برخورد سالم اندیشه ‌های متفاوت بهره جوید و از اشاعه و ترویج خصلت‌ های تخریبی و ضد اسلامی جداً پرهیز کند. پیروی از اصول چنین قانونی که آزادی و کرامت ابناء بشر را سرلوحه اهداف خود دانسته و راه رشد و تکامل انسان را می‌گشاید بر عهده همگان است ...  به امید این که در بنای جامعه نمونه اسلامی (اسوه) که بتواند الگو و شهیدی بر همگی مردم جهان باشد موفق گردد.

در این شرایط است که فلسفه وجودی صدا و سیما به عنوان تریبون اصلی انقلاب اسلامی در عرصه ی صیانت از هویت اصیل انقلابی و اسلامی در جهان بیش از پیش احساس می شود. رسانه ای که در نقش الگو در میان سایر رسانه های آزادی خواه و مستقل مطرح است.

در این مقاله قصد داریم وظیفه صدا و سیمای تراز انقلاب اسلامی را در عرصه ی خبر و اطلاع رسانی مورد بحث قرار دهیم.

اطلاع رسانی و خبر، یکی از وظایف عمده‌ی صدا و سیما است. با توجه به این که امروز بخش اصلی توطئه‌ی سیاسی فرهنگی دشمنان اسلام و ایران را دروغ‌سازی رسانه‌های بیگانه و تحریف واقعیات کشور، تشکیل می‌دهد باید برای خبر در صدا و سیما اهتمام جدی بشود و راستی و درستی و سرعت عمل و شیوایی در آن رعایت شود، و از هر گونه حالت انفعالی در خبر رسانی جداً پرهیز شود. (حکم انتصاب مجدد آقای دکتر علی لاریجانی به ریاست سازمان صدا و سیما 5/3/78)

خبر و اطلاع رسانی به عنوان یکی از کارکرد های اساسی رسانه در جهان به حساب می آید. رسانه ‌ها، با انگاره ‌سازی، تصویر ذهنی مخاطب را نسبت به واقعیت های جامعه جهانی تغییر می ‌دهند. در حقیقت وقایع تا هنگامی که رسانه ای نشده اند تاثیرات محدود خود را دارند و هنگامی که از طریق رسانه ها منعکس گردند، شکل تأثیرات و واکنش ها نیز متفاوت‌ می‌شود. در چنین شرایطی است که اگر خبر رسانی در راستای اصول اسلامی و در جهت روشن ساختن حقیقت باشد از جمله بهترین کار ها در جامعه اسلامی محسوب می شود. به طوری که امام علی علیه السلام می فرمایند: "خیرالامور ما اسفر عن الحق. بهترین کار ها تبیین حقیقت است. (غررالحکم و دررالکلم 3/428)"

می توان اصل اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر را از اصول اسلامی حاکم بر امر خبر رسانی دانست. در جهانی که رسانه ها نقشی متضاد با نقش امر به معروف و نهی از منکر را بازی می کنند و بیشتر به برخورد ها، اختلاف نظر ها و رسوایی ها در جوامع دامن می زنند، رسانه ی انقلاب اسلامی باید با  استفاده از همین اصل برای گسترش صلح و ثبات اخلاقی و برقراری عدالت در جهان بکوشد.

سلطه ی خبری در دنیای مدرن دانستن را حق مردم می داند و به این بهانه در پی افزایش نفوذ و اقتدار سیاسی قدرت های خویش در افکار عمومی جهان می باشد. رسانه تراز نظام اسلامی برای مردم، علاوه بر حق آگاهی، افزایش قدرت تحلیل و بینش صحیح سیاسی را نیز قائل است. صدا و سیما در راستای حفظ و تقویت اتحاد و آرامش در جامعه باید اخبار مفید و لازم و منطبق با مصالح جامعه را در اختیار مردم قرار دهد. هم چنین باید با تقویت روحیه دشمن ستیزی، توجه مخاطب را بر روی دشمن اصلی متمرکز نماید. صدا و سیمای انقلاب اسلامی باید با رویکردی فعالانه در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎﻧﺘﺎژ دشمن ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﺸود و در پی ضربه زدن به دشمن در فضای عمومی باشد.

دیکتاتوری پول و شهوت در دنیای امروز جنگ تبلیغاتی و رسانه‌ ای را بر پا کرده است که در آن صاحبان سرمایه و صهیونیسم جهانی با سلطه خبری افکار عمومی جهان را مدیریت می کنند. رسانه ها در پی کسب رضایت صاحبان قدرت سیاسی یا اقتصادی از روش های معمول غیر اخلاقی همچون فریب افکار عمومی, برجسته سازی دروغین, غوغا سالاری, فضا سازی و ... بهره می برند.

مأموریت محوری برای رسانه ‌ی ملی در نظام اسلامی نقش آفرینی جدی در عرصه تصمیم گیری و تصمیم سازی در مسایل مختلف کشور می باشد. در حقیقت صدا و سیما باید به دور از هر گونه مکر و خدعه و غوغا سالاری با شجاعت و شرافت کامل مردم را به سمت تعالی و سعادت سوق داده و آن ها را از حقیقت آگاه سازد. ضرورت تغذیه ی فکری و سیاسی موجب می شود تا اعتماد افکار عمومی به رسانه افزایش یافته و در برابر توطئه های دشمنان انقلاب مصونیت پیدا کنند.

امروزه و در قرن 21 صاحبان قدرت با سانسور، خبر را مدیریت می ‌کنند. تمامی رسانه های مدعی استقلال و بی طرفی، اخبار بدست آمده را بر اساس منافع خود آن چنان رندانه سانسور می نمایند که مخاطب نمی فهمد.

امروز جاده‌ى رسانه‌اى و ارتباطات، یک جاده‌ ى دو جانبه و چند جانبه نیست؛ یک جاده ‌ى یک ‌طرفه است؛ یعنى باید گفت آنچه را که صاحبان قدرت رسانه ‌اى و امپراطورى رسانه ‌اى مى ‌پسندند، با استفاده از علم و فناورى پیشرفته، به زوایاى دنیا منتشر و منعکس مى‌کنند. ( بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مدیران و برنامه‌سازان رسانه‌ای کشورهای مختلف 26/2/85)

محمد حسین صفار هرندی، وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد در مصاحبه ای با مرکز اسناد انقلاب اسلامی در این باره می فرماید: واقعیت این است که در همه جای دنیا خبر را دروازه بانی و مدیریت می ‌کنند و آنجایی که لازم است خبر داده نشود، اخبار را منعکس نمی ‌کنند. این‌ طور نیست که کسانی سخاوت مندانه هر چیزی که دارند بر روی میز بریزند، فقط آنها رندانه ‌ترین کار را می‌ کنند و گاهی ما این فکر را می ‌کنیم که چه مقدار بذل و بخشش می‌ کنند، اما هنگامی این سانسور خبری آنها معلوم می ‌شود که مشاهده می ‌کنیم خبری را که به ما فارسی ‌زبانان می ‌دهند، در جامعه خودشان منتشر نمی ‌کنند و همچنین خبری را که در جامعه خودشان منتشر می ‌کنند، به ما که می ‌رسد تغییر می‌کند.

در بررسی شکل گیری بی اعتمادی افکار عمومی نسبت به رسانه می توان به عدم صداقت در فرآیند اننتشار خبر اشاره کرد. اگر مخاطب تناقض گویی، تحرف، سانسور و یا مبالغه و اغراق را در خبر احساس کند، در برابر آن موضع گرفته و از او سلب اعتماد می شود. عدم بی طرفی، غیر واقعی بودن و معتبر نبودن منبع خبر را می توان از دیگر عوامل شکل گیری بی اعتمادی در مخاطب دانست.

خبر علاوه بر موثّق، به هنگام و فراگیر بودن نیازمند ارزش های دیگری نیز می باشد.  قرآن کریم ارزش‌هایی چون واقع گویی، حق گویی، سود مندی، آرامش ‌بخشی و امید زایی و هم چنین بیان مودبانه و نرم‌ گویی‌ را برای خبر طرح می نماید.

دکتر محسنیان راد با این استدلال که اکنون رادیو و تلویزیون در کنار مطبوعات بلند ترین صدای طول تاریخ را فراهم ساخته، نتیجه می گیرد که می توان رسانه ها را ابزاری دانست که می توانند آنچه را در "لا یحب الله الجهر بالسوء من القول الا من ظلم و کان الله سمیعاً علیماً، خدا دوست نمی دارد که کسی به گفتار زشت، به عیب خلق صدا بلند کند مگر این که ظلمی به او رسیده باشد که خدا شنوا و دانای به احوال بندگان است (نساء، 148)" آمده، یعنی بلندی صدا را به هنگام ظلم عملی سازند.

خبر در صدا و سیمای تراز انقلاب اسلامی باید صدای بلندی باشد که بر سر ظالم فرود می آید. در حقیقت خبرنگار باید با ذره بین نقد خود همه امور را مورد توجه قرار دهد و آنجا که حقی پایمال و یا مصلحتی نادیده گرفته می شود، صدای اعتراض خود را بلند کرده و رسالت حرفه ای خود را در اصلاح عیوب به کار بندد.

شبکه ‌های برون مرزی پرس تی‌، العالم و هیسپان تی‌ وی با رسالت خبری و اطلاع رسانی که بر دوش دارند توانسته اند در مقابل جریان خبری و رسانه ای غرب  به منبع مورد وثوقی برای مخاطبان خود تبدیل شوند. عملکرد و نقش تاثیر گذار این رسانه ها در مقابل غول رسانه ای دشمن موجب شده تا این شبکه ها از سوی مدعیان دروغین آزادی بیان با تحریم رو به‌ رو شوند. در واقع می توان ادعا کرد این شبکه ها شنیدن صدای انقلاب و دیدن چهره‌ی انقلاب را برای عموم جهانیان فراهم ساخته اند.

اسلام حفظ حریم و آبروی افراد را لازم دانسته و آشکار کردن اسرار پنهان مردم را گناهی بزرگ می داند. در جامعه اسلامی باید تا ضرورتی ایجاد نشده شخصیت اجتماعی انسان ها لکه دار و هتک آبرو اتفاق نیفتد. اما رسانه های غربی با هدف جلب مشتری بیشتر روز به روز تقید خود را به رعایت این اصل اخلاقی از دست داده و  مالکیت افراد بر شرافت و حیثیت خود را نادیده گرفته و حریم خصوصی افراد را نقض می کنند.

یکی دیگر از عوامل جذابیت در خبر را باید شکل ارائه آن دانست. هر چه خبر قابل درک تر و با شیوه ای هنری و حرفه ای به مخاطب انتقال یابد، تاثیر گذاری بیشتری دارد. خبر رایج ترین سخن یک رسانه است و متون خبری باید از زیبائی های ادبی و نگارشی برخوردار باشند و با هنرمندی و در نهایت زیبایی و گستردگی ارائه شوند تا همه ی مردم آن را بفهمند و این کاری هنری است که باید به آن اهمیت داده شود. (بیانات رهبر انقلاب اسلامی با مسئولان و دست اندرکاران مسائل خبری 21/12/69)

صدا وسیما به عنوان مرکز هدایت فکرى نظام و رسانه ملی و همگانی کشور وظیفه همسو سازی نیاز و میل مخاطبان با مصلحت جامعه ی اسلامی و انقلابی را دارد. از این روست که رهبری معظم انقلاب در حکم انتصاب دکتر سرافراز به ریاست سازمان، صدا و سیما را به مثابه دانشگاه عمومی دانسته و مأموریت خطیر هدایت و مدیریت فرهنگ و افکار عمومی جامعه را در جهت گسترش دین و اخلاق و امید و آگاهی و ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی در میان آحاد ملت را به عنوان مسئولیت تاریخی رسانه ملّی بر شمرده اند.